Nội dung bài viết
Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây cacao
Cây cacao có tên khoa học là Theobroma cacao L., thuộc họ Sterculiaceae và được chia ra làm nhiều loại khác nhau, trong đó các loại quan trọng nhất bao gồm: Criollo, Forastero và Trinitario.
– Cacao Criollo: Loại này được coi là hạt cacao quý bởi sở hữu hương vị đặc biệt nên hạt cacao Criolo thường được dùng để pha trộn vào các loại cacao khác khi chế biến, hoặc để dùng làm nguyên liệu để sản xuất ra những loại sôcôla đắt tiền. Loại cacao Criolo có xuất xứ từ vùng Trung Mỹ, tuy chất lượng cao nhưng cây lại cho sản lượng thấp và bị tấn công bởi nhiều loại bệnh hại, nên hiện nay loại cacao này trên toàn thế giới được cấy trồng rất ít.
– Cacao Forastero: Xuất xứ từ vùng Nam Mỹ vùng hạ lưu sông Amazon. Đặc điểm quả có dạng tròn như quả dưa, vỏ cứng, bên trong hạt có màu nâu đỏ, cho sản lượng cao nên được trồng khá phổ biến. Ngày nay 80% cacao trên thế giới được trồng là cacao forastero.
– Cacao Trinitario: Là giống cacao mới do được cấy ghép bởi Criollo và Forastero, kết hợp hai ưu điểm vượt trội là hương vị đặc biệt của Criollo và sản lượng cũng như sự phát triển mạnh mẽ của Forastero, tuy vậy đây là giống mới nên ngày nay sản lượng trên thị trường thế giới còn ít.
Yêu cầu về điều kiện sinh thái của cây Cacao:
– Đất đai: Cây cacao có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau: Đất đỏ, đất xám, đất phù sa cổ, tuy nhiên thích hợp nhất với đất có thành phần cơ giới trung bình đến nhẹ, pH từ 5,5- 5,8, tầng canh tác dày 1-1,5 m, màu mỡ, giữ nước và thoát nước tốt. Tuy nhiên đối với các vùng đất kém màu mỡ hơn thì áp dụng thêm các biện pháp canh tâc tốt (bón vôi, bón phân hữu cơ…) cũng có thể giúp cây cacao đạt năng suất.
– Khí hậu: Cây cacao thích hợp với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm mưa nhiều (nhiệt độ trung bình 25oC, độ ẩm 85%, lượng mưa bình quân trên 1500 mm/năm). Cacao là cây ưa ánh sáng tán xạ (50- 60% cường độ ánh sáng tự nhiên) nên thích hợp trồng xen canh dưới tán cây ăn trái hoặc cây che bóng. Lá cây cacao non có bản rộng và cuống dài gặp gió dễ bị gãy, trầy nát ảnh hưởng tới sinh trưởng phát triển. Nên cần thiết kế trồng cây tạo đai chắn gió cho vườn cacao đặc biệt trong giai đoạn kiến thiết cơ bản, cây dừa là một lựa chọn thích hợp.
1. Kỹ thuật trồng cây Cacao:
1.1. Giai đoạn chuẩn bị:
Cần trồng cây che bóng cho cây Cacao, khi đảm bảo được bóng che thì chưa nên trồng Cacao vì cây che bóng tốt là yếu tố then chốt quyết định sự thành công trong giai đoạn kiến thiết cơ bản. Dừa là cây che bóng vĩnh viễn là cây trồng chung với Cacao và tồn tại suốt chu kỳ sinh trưởng của cacao.
1.2. Chuẩn bị giống:
Cacao là cây trồng dài ngày (từ 3-5 năm) nên việc chọn giống là rất quan trọng. Cần lựa chọn được giống sạch bệnh, năng suất và chất lượng tốt, phù hợp với điều kiện vùng trồng.
1.3. Chuẩn bị đất:
Mật độ và khoảng cách trồng: cacao trồng khoảng cách 3×3 m cho thấy là hợp lý. Nếu trồng mật độ dầy hơn năng suất tối đa đạt nhanh hơn nhưng vốn đầu tư ban đầu về giống và công lao động cao. Mật độ có thể từ 400 – 700 cây /ha.
1.4. Thời vụ trồng cacao:
Tốt nhất nên trồng vào đầu mùa mưa. Đối với đất tốt mật độ trồng 3x3m, đất kém mầu mỡ khoảng cách trồng 3×2,5m. Hai tuần trước khi trồng, chuẩn bị hố có kích thước 50x50x50cm, khi đào hố, lớp đất mặt và đất sâu để riêng. Làm đất kỹ, đảm bảo đất tơi xốp, bón lót vôi bột, phân lân (super lân, lân nung chảy), phân hữu cơ, kết hợp xử lý mối bằng thuốc Confidor hay Admire với nồng độ 0,1-0,2% phun đều dưới hố và thành hố vài ngày trước khi trồng. Sau trồng 1 tháng cần phun thuốc trừ mối lần 2 bằng thuốc Confidor hay Admire. Nên phun thuốc xung quanh hố và toàn bộ cây.
2. Kỹ thuật trồng, bón phân và chăm sóc cây cacao
2.1. Kỹ thuật trồng cây cacao:
Sau khi hố và cây con đã chuẩn bị xong, dùng dao bén cắt bỏ phần đáy bầu và phần rễ cái bị cong. Đặt nguyên bầu đã cắt đáy vào hố. Lấp đất lại xung quanh bầu, nén chặt lại và từ từ kéo nhựa ra khỏi bầu đất. Không nên lấp đất trồng cây con quá sâu, cây con sẽ khó phát triển, nên lấp bằng mặt bầu là tốt, nên trồng cây vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát.
2.2. Bón phân cho cây cacao:
Cây cacao cần được cung cấp đầy đủ và cân đối các nguyên tố đa, trung và vi lượng.
2.2.1. Bón phân cho cacao trong vườn ươm:
– Bón lót 50 kg phân hữu cơ cho mỗi 1000 m2 liếp ương hoặc 2 m3 đất làm bầu trước khi gieo hạt.
– Bón thúc bằng cách hòa tan 20-30gam phân NPK 16-12-8-11+TE trong 10 lít nước, tưới định kỳ 2-3 tuần/lần. Phun phân bón lá Đầu Trâu 001 định kỳ 7-10 ngày/lần.
2.2.2. Bón phân cho cacao kiến thiết cơ bản:
– Bón lót cho mỗi hố 5 kg phân hữu cơ + 0,5 kg vôi bột và 0,5 kg phân lân (super lân, lân nung chảy) /cây
– Bón thúc: Cacao kiến thiết cơ bản cần nhiều đạm, lân, một ít kali và trung vi lượng để cây phát triển bộ rễ, thân lá. Phân bón cho cây cacao trong giai đoạn kiến thiết cơ bản là các loại phân NPK 16-12-8-11+TE hoặc NPK 16-16-16-9+TE . Lượng bón tuỳ theo tuổi cây như sau: Năm thứ nhất: 0,2-0,3kg/cây. Năm thứ hai: 0,5-0,6kg/cây Năm thứ ba: 0,6-0,8kg/cây. Lượng phân này chia làm 4 đợt vào đầu, giữa, cuối mùa mưa và 1 lần trong mùa khô.
2.2.3. Bón phân cho cây cacao kinh doanh:
– Phân hữu cơ: Bón cho mỗi cây 5-7 kg phân hữu cơ + 0,5 kg phân lân (super lân, lân nung chảy)/cây lượng phân trên chia làm hai lần bón đầu và cuối mùa mưa.
– Vôi bột: bón 300-400 kg/ha/năm, rải tung đều khắp mặt đất, tiếp xúc với đất càng nhiều càng tốt, không cần lấp đất.
– Phân hóa học: Lượng phân bón cho cây cacao trong thời kỳ kinh doanh như sau: phân NPK 12-12-17-9+TE với lượng bón từ 1,5 – 2kg/cây/năm + lượng phân trên chia ra bón làm 3 lần vào đầu, giữa và cuối mùa mưa. Do đặc điểm bộ rễ cây cacao ăn nông (80% rễ tập trung ở tầng 0-30 cm) nên cần bón phân trong lớp đất mặt. Bón phân bằng cách theo đường chiếu của vành tán rồi vùi lấp để giảm bớt thất thoát do bay hơi, rửa trôi.
2.3. Kỹ thuật chăm sóc cây cacao:
2.3.1. Tưới nước:
Sử dụng nguồn nước từ sông hồ hay nước giếng, tưới theo hàng hay tưới từng cây, tránh tưới lúc trời nắng to. Thời kỳ cây còn non, tránh dùng vòi nước phun thẳng vào cây vì có thể gây đỗ ngã. Thời kỳ cây đang trổ bông hay có trái non cũng cần để tránh vòi nước phun vào hoa, trái sẽ ảnh hưởng đến thụ phấn và gây rụng trái non. Tới kỳ bón phân thì phân trước khi tưới nước thì hiệu quả sẽ cao hơn
2.3.2. Tỉa cành:
– Tạo tán cho cây cacao: tạo hình cho cây phát triển cân đối, cành vươn đều mọi hướng, tán lá thông thoáng để tăng quang hợp, giảm thiểu sâu bệnh, chiều cao cây hợp lý dễ chăm sóc và thu hoạch. Việc tạo hình, tạo tán còn tuỳ thuộc vào cây trồng từ hạt, hay cây ghép.
Xem thêm: Quản lý sâu bệnh hại trên cây hồ tiêu tại Việt Nam
+ Cây trồng từ hạt: chỉ cần giữ 1 thân chính, điều chỉnh tầng cành đầu tiên có độ cao 1,5 – 2 m từ mặt đất. Khi cây phân cành và điều chỉnh các yếu tố giới hạn (tưới nước, bón phân, che bóng…). Bằng cách nầy có thể đưa vị trí phân cành lên thêm khoảng 50 cm khi cây phân cành trở lại. Khi cây đã giao tán, nên tỉa thông thoáng vùng thân chính và chung quanh điểm phân cành để kích thích phát triển trái và hạn chế sâu bệnh.
+ Cây ghép: do mầm ghép lấy từ cành ngang nên cây không phát triển tầng cành mà phát triển theo dạng bụi có nhiều thân (có từ 3-7). Các nhánh phụ ở phần gốc, cành bị che khuất hay mọc hướng xuống cần được tỉa bỏ để tạo sự thông thoáng cho cây, hạn chế sâu bệnh, kích thích ra hoa và tiện cho việc chăm sóc thu hoạch. Tỉa bỏ hoàn toàn các cành thứ cấp trong khoảng 1 m cách mặt đất khi cây vào giai đoạn kinh doanh.
3. Phòng trừ sâu bệnh hại trên cacao:
3.1. Côn trùng gây hại chính trên cây cacao:
1/ Bọ xít muỗi (Helopeltis spp ) gây hại trên cây cacao: triệu chứng và tác hại: chích hút nhựa trái, chồi non, cành non. Các vết chích bị thâm, sau đó bị thối. Chồi non, cành non bị hại sau sẽ héo khô; Biện pháp phòng trừ : Vệ sinh vườn sạch sẽ, tỉa bớt cành nhánh không cần thiết. Có thể phun các loại thuốc như Bassa 50 EC, Supracide 40 ND.
2/ Sâu hồng (Glenia celia) gây hại trên cây cacao : triệu chứng và tác hại : sâu thường đục phần thân ngọn và các cành rồi đùn phân và mạt cưa ra ngoài miệng lỗ đục và rơi xuống đất. Những cành cacao bị đục sẽ héo rồi chết khô; Biện pháp phòng trừ : thường xuyên thăm vườn để phát hiện sớm sau đó cắt các cành bị hại và đốt để diệt sâu nằm trong. Các loại thuốc được sử dụng như Basudin 50 EC.
3/ Bọ cánh cứng hại lá (Apogonia spp, Adoretus spp) gây hại trên cây cacao: côn trùng ăn lá cacao thuộc nhiều loài khác nhau như bọ nâu, bọ xám, bọ hung kim; Triệu chứng và tác hại: chủ yếu phá hại vào ban đêm, ban ngày trú ngụ nơi tối hay dưới đất. Bọ ăn lá non tạo những lỗ khuyết trên lá làm giảm sự phát triển của cây; Biện pháp phòng trừ: vệ sinh vườn sạch sẽ, có thể phun các loại thuốc như Basudin 50 ND
4/ Rầy mềm (Aphid) gây hại trên cây cacao: triệu chứng và tác hại: Rầy mềm sống tập trung và chích hút nhựa cây trên các chồi non, lá non, trái non làm cây chậm phát triển, trái khô héo. Thường có các loài kiến sống kết hợp với loài rầy nầy; Biện pháp phòng trừ: vệ sinh vườn sạch sẽ, có thể phun các loại thuốc như Bassa 50 EC theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
5/ Rệp sáp (Planococcus citri) gây hại trên cây cacao: triệu chứng và tác hại: Rệp sáp sống bám vào cuống lá, trái, thân, trái non hay cổ rễ để hút nhựa làm cây, trái chậm phát triển, còi cọc. Rệp tiết ra chất hơi dính như mật ong nên thường có nhiều loại kiến sống kết hợp với rệp; Biện pháp phòng trừ: Cần chú ý theo dõi để phát hiện những ổ rệp sáp mới hình thành tránh hiện tượng lây lan. Có thể diệt rệp sáp bằng cách phun các loại thuốc trừ sâu như Bi 58 40 EC.
6/ Chuột ăn trái trên cây cacao: chuột thích ăn cùi ngọt bao quanh hạt cacao. Thường chúng cắn phá quả cacao bằng cách khoét lỗ để moi hạt. Khi chuột gây hại nặng buộc phải tổ chức diệt trừ bằng cách dùng bả độc cho kết quả tốt.
3.2. Bệnh hại cacao:
1/ Bệnh thối trái (Phytopthora palmyvora) trên cây cacao: bệnh xuất hiện trên mọi lứa tuổi của trái. Bệnh phát triển nhiều vào mùa mưa. Trái bị bệnh có màu nâu đen làm giảm năng suất 20-35%, đôi khi 90%; Phòng trừ: chúng ta cần hái bỏ các trái thối càng sớm càng tốt để tránh lây lan đặc biệt trong mùa mưa. Không nên để trái chín lâu trên cây. Vườn cây nên được thông thoáng, khô ráo, không còn cỏ dại. Có thể sử dụng các thuốc trừ nấm có gốc đồng, phun định kỳ 10 – 12 ngày/lần để hạn chế mầm bệnh.
2/ Bệnh nấm hồng (Corticium salmoncolor) hại cây cacao: bệnh thường chỉ xuất hiện vào mùa mưa, ở những vườn cacao quá ẩm và rợp. Nấm phá hoại ở những cành lá đã hoá nâu. Vết bệnh lúc đầu có vết mốc trắng nhưng dần dần chuyển sang màu trắng hồng, cành khô nâu, lớp vỏ thân cành bị tách ra từng mảng. Để phòng trừ cần tỉa cây thông thoáng giảm ẩm độ, cắt bỏ các cành bị bệnh và phun thuốc trừ nấm.
3/ Bệnh hại rễ (Rigidoporus lignosus, Ganoderma pseudoferum, Phellinus noxius, Rosellina bunodes)Trên cây cacao : rễ cacao có thể bị trắng, hoá nâu, hoá đen hoặc nứt cổ rễ gây ra bời nhiều loại nấm khác nhau. Vệ sinh đồng ruộng, xử lý hố trước khi trồng, tránh trồng nơi đất khó thoát nước, tránh tổn thương rễ. Phòng trị bằng bằng các loại thuốc trừ nấm phun trực tiếp quanh gốc.
