Nội dung bài viết
Phòng trừ sâu phao hại lúa
Tên khoa học: Nymphula depunctalis (Guenée) =Paraponyx stagnalis Zeller
Họ Ngài Sáng (Pyralidae), Bộ Cánh Vảy (Lepidoptera)
1. Phân bố
Đây là loài sâu hại lúa quan trọng ở hầu hết các quốc gia miền Nam và Đông Nam Á châu. Ở Việt Nam, sâu chỉ gây hại nhiều ở các vùng trồng lúa có nước ngập tương đối cao từ 10-30cm.
2. Ký chủ
Ngoài lúa, sâu phao còn có thể sống trên một số loài cỏ lá hẹp như: Cynodon, Echinochloa, leersia, Leptochloa, Paspalum.
3. Đặc điểm hình thái và sinh học
Bướm có chiều dài thân từ 6-8mm. Cánh căng khoảng 15mm, trắng bóng, cánh trước có nhiều chấm nâu to ở giữa cánh. Thành trùng sống từ 4-8 ngày. Một bướm có thể đẻ từ 50-70 trứng.
Trứng hình tròn, hơi dẹp, đường kính khoảng 0.5 mm, màu vàng nhạt khi mới đẻ và chuyển thành màu vàng đậm lúc sắp nở. Trứng được đẻ rải rắc hoặc thành từng hàng từ 10-20 trứng trên bẹ hoặc mặt dưới các lá sát mặt nước. Thời gian ủ trứng từ 3-5 ngày. Sâu mới nở màu trắng, dài khoảng 1,2 mm, đầu màu vàng nhạt.
Từ tuổi 2, mình chuyển thành màu xanh lục, trong suốt. Sâu có 5 tuổi, phát triển từ 15 đến 25 ngày. Sâu có 6 đôi mang giả (gills) ở dọc 2 bên cơ thể, do đó sâu không thở bằng không khí mà thở bằng mang giả để lấy oxi từ nước chứa trong ống phao. Khi lớn đủ sức sâu dài khoảng 20mm. Nhộng phát triển trong thời gian từ 4-7 ngày.
Xem thêm: Đặc điểm thực vật học của cây ngô
Vòng đời sâu phao từ 29-37 ngày tuỳ theo điều kiện thời tiết và dinh dưỡng.
4. Tập quán sinh sống và cách gây hại
Bướm thường vũ hoá về ban đêm bằng cách chui qua một lỗ ở đầu trên của phao và ẩn dưới lá lúa vào ban ngày, đẻ trứng vào ban đêm, Bướm bị thu hút nhiều bởi ánh đèn nhiều vào lúc trăng còn nhỏ. Bướm có khả năng bay xa độ 1km.
Sau khi nở, sâu cạp mặt đất dưới lá để ăn, khoảng 2-3 ngày sau sâu bắt đầu cuốn lá thành phao. Đầu tiên ấu trùng bò lên đầu ngọn lá non, cắn đứt ngang một đoạn, xong nhả tơ cuốn lá lại thành ống, sau đó cắn đứt phần cuối ống rời khỏi lá và dùng tơ kết bao lá lại. Sâu ở trong ống, khi ăn thì chui ra ngoài, sâu cạp phần xanh lá lúa để ăn, chừa lại những vệt dài màu trắng ở đầu lá.
Đôi khi sâu buông mình cho phao rơi xuống mặt nước để lấy nước vào trong phao hoặc cho phao trôi từ bụi lúa này sang bụi lúa khác, vì vậy loài sâu này ưa thích ruộng có nhiều nước.
Ban ngày sâu ẩn trong phao và trôi trên mặt nước, ban đêm thường gắn ống phao trên gốc cây lúa để cạp ăn. Sâu phao làm phao mới khi thay da. Khi lớn đủ sức, sâu bò xuống gốc cây lúa, gần sát mặt nước, bịt kín hai đầu phao và dán chặt ống phao vào gốc lúa để làm nhộng.
Sâu gây hại lúa non từ 2 tháng tuổi trở lại do ấu trùng cạp lá biến thành từng vệt, chỉ chừa lại màng trắng, và lá lúa bị sâu cắn đứt để làm phao sẽ làm giảm sức tăng trưởng của cây lúa non.
Xem thêm: Phòng trừ ruồi đục lá hại lúa
Triệu chứng so sâu phao gây ra trên ruộng rất dễ nhận diện là lá bị đứt đầu, có nhiều vệt trắng ở ngọn lá và vết sâu cắn trong toàn ruộng sẽ có dạng những vệt không đều nhau do phao gây hại và trôi dạt trong ruộng lúa theo gió hay theo dòng nước. Cây lúa bị sâu phao gây hại trở nên lùn, nhưng có thể phục hồi nếu không bị rụng lá nhiều và có thể chín muộn hơn bình thường từ 7-10 ngày.
5. Biện pháp phòng trị
- Làm nương mạ khô, cấy mạ hơi già.
- Khi ruộng bị sâu phao gây hại, có thể tháo nước ra vài ngày để ruộng khô, sâu không di chuyển được hoặc bơm nước cho ngập cao để ống bao sâu nổi lên xong vớt cho vịt ăn hoặc đốt bỏ.
- Theo Cục Trồng Trọt và Bảo Vệ Thực Vật (1991), khi trên ruộng lúa có khoảng 250 lá lúa/m2 bị sâu ăn thì nên áp dụng thuốc, có thể dùng các loại thuốc nhũ dầu để tạo một màng mỏng dầu trên mặt nước, giết sâu ẩn mình bên ttrong bao. Theo quy trình IPM thì chỉ thật sự cấp bách lắm mới dùng thuốc để trị vì cây lúa có khả năng phục hồi do chỉ có phiến lá bị cắn hư.
