Nội dung bài viết
Phòng trừ sâu đục thân gây hại trên cây ngô (bắp)
Tên khoa học: Pyrausta (=Ostrinia) nubitalis Hubner
Còn có tên là Ostrinia Furnacalis (Guenée)
Họ Ngài Sáng (Pyralidae), Bộ Cánh Vảy (Lepidoptera)
1. Phân bố
Loài sâu đục thân này xuất hiện nhiều ở các quốc gia trồng bắp trên thế giới như Ấn Độ, Ba Lan, Bungary, Canada, Hungary, Indonesia, Italy, Liên Xô, Mỹ, Nhật Bản, Pakistan, Tiệp Khắc, Triều Tiên, Trung Quốc.
2. Ký chủ
Ở nước ta sâu gây hại chủ yếu trên cây bắp, ngoài ra, sâu còn xuất hiện trên các loại cây như đay, cà, lúa miến và một số loại cỏ bán hoà thảo dùng làm thức ăn cho gia súc.
3. Đặc điểm hình thái và sinh học của sâu đục thân hại bắp
Bướm thường hoạt động về đem, Bướm đực có thân dài từ 12-14mm sải cánh rộng từ 22 – 28mm. Cánh trước màu vàng tươi đến vàng nhạt, có hai sọc gãy khúc màu nâu hơi đậm chạy ngang cánh dọc ngoài, tiếp theo về phía ngực là các sọc gãy khúc khác nhưng màu nhạt hơn, cạnh trước và cạnh ngoài cánh màu nâu đậm hơn khoảng giữa cánh và cạnh sau.
Cánh sau màu vàng sáng hơn và các đường vân mờ hơn cánh trước. Bướm cái có chiều dài thân từ 13-16mm, sải cánh rộng 25-30mm, cấu trúc vân trên cánh bướm cái giống như bướm đực nhưng màu nhạt hơn. Thời gian sống của bướm cái khoảng 10 ngày. Một bướm cái có thể đẻ từ 10-200 trứng.
Trứng có hình bầu dục dẹp, khi mới đẻ màu trắng sữa, mặt trên trơn bóng. Vài ngày sau trứng có một chấm đen trông rõ dần lên. Thời gian ủ trứng từ 4-7 ngày.
Ấu trùng mới nở màu hồng, đầu đen, càng lớn sâu đổi dần thành màu trắng sữa. Mỗi đốt bụng có sáu đốm đen tròn, giữa đốm có một sợi lông mọc dài ra. Sâu lớn đủ sức dài từ 15-22mm, màu nâu vàng, có những sọc nâu mờ chạy dọc trên lưng từ đầu đến cuối thân. Ấu trùng 6 tuổi, phát triển từ 18-41 ngày.
Nhộng màu nâu nhạt, dài khoảng 15-19mm. Giai đoạn nhộng phát triển từ 5-12 ngày, trụng bình từ 7-12 ngày.
Xem thêm: Phòng trừ nhện gié (bệnh nám bẹ, bệnh cạo gió) trên cây lúa
4. Tập quán sinh sống và cách gây hại của sâu đục thân hại bắp
Bướm rất thích ánh sáng đèn và hoạt động nhiều từ lúc chiều tối đến sansg. Ban ngày bướm thường trốn trong bẹ lá hoặc trong cây ngô (bắp) hay các bờ cỏ dại, hai đến ba ngày sau khi vũ hoá bướm bắt đầu đẻ trứng, Bướm cái có tính chọn lọc nơi đẻ trứng, chỉ thích đẻ trứng ở những ruộng bắp xanh tốt và cay đang trong giai đoạn sinh trưởng thích hợp như ruộng có nhiều cây cao hơn 50 cm, nhưng thích nhất là những bờ ruộng ngô (bắp) sắp trổ cờ.
Trứng được đẻ thành ổ xếp chồng lên nhau như vảy cá, ít đẻ thành từng cái riêng lẻ, bướm đẻ nhiều ổ trứng trứng trong nhiều đêm, mỗi đêm một ổ. Số trứng trên mỗi ổ thay đổi tuỳ nơi đẻ thích hợp hay không, thường từ 100-300 cái, trung bình từ 20-30 cái. Ổ trứng thương được đẻ ở dưới mặt lá, nhưng đôi khi cũng được tìm thấy ở mặt trên và được gắn chặt vào mặt lá, trứng láng bóng rất dễ nhận diện.
Sau khi nở sâu ăn hết vỏ trứng và chất keo phủ ổ trứng, xong bò quanh ổ trứng một thời gian ngắn, sau đó phân tán nhả tơ nhờ gió đưa từ lá này sang lá khác. Sâu gây hại mọi bộ phận của cây ngô (bắp) tuỳ từng giai đoạn tăng trưởng của cây. Sâu tuổi nhỏ thích các lá chưa mở ra, bẹ lá hoặc vỏ trái hoặc râu bắp hay hoa bắp đực (cờ bắp) vì ở tuổi 1 và 2 sâu chưa có khả năng đục vào thân.
Tuỳ từng giai đoạn tăng trưởng của cây bắp mà sâu có cách gây hại khác nhau như sau:
– Nếu bắp còn non, chưa có lóng, sâu chui vào loa kèn, ăn các lá còn cuốn lại.
– Nếu bắp đã có lóng thì bắt đầu từ tuổi 2-3 sâu chui vào nách lá và ăn ở mặt trong bẹ lá, sau đó đục vào thân, ngay phía trên mắt, và ăn dần lên. Sâu không thể đục qua mắt được nên buộc phải chui ra ngoài mỗi khi muốn sang lóng khác. Trên một thân cây ngô (bắp) có nhiều sâu sinh sống. Sâu gây hại nhiều nhất ở tuổi 3,4,5 và 6.
Ngoài thân cây ngô (bắp) sâu đục thân còn tấn cống trên cờ bắp. lúc còn nhỏ ở bên trong thân hay đã trổ, ăn hoa đực, nhất là hạt phấn còn non. Sâu còn tấn công vào trái nhưng chỉ ăn vỏ hoặc lõi trái bắp. Thiệt hại do sâu đục thân gây ra nặng nhất ở giai đoạn bắp đã trổ cờ, làm gãy cây hay lá cờ, có khi đến 50%. Khi sống trên cờ bắp, ấu trùng phát triển nhanh hơn, thân to hơn và bướm đẻ nhiều trứng hơn.
Sâu làm nhộng bên trong đường đục, ngay phía trên lỗ đục vào, đầu quay xuống dưỡi gần lỗ đục và có tơ bít kiến miệng lỗ đục lại. Đôi khi sâu bò ra ngoài và làm nhộng giữa bẹ và thân, nhất là lúc mưa nhiều.
Ở đồng bằng sông Cửu Long, trong một năm bắp được trồng hai vụ chính là:
– Vụ thứ nhất vào các tháng 5,6,7; trong thời gian này các ruộng bắp gieo trễ bị thiệt hại nặng nề hơn các ruộng chính vụ hay gieo sớm.
– Vụ thứ nhì vào tháng 10,11,12; trong vụ này các ruộng bắp gieo sớm bị thiệt hại nhiều hơn các ruộng gieo trễ vì ẩm độ ở các tháng đầu cao hơn các tháng sau.
Xem thêm: Phòng trừ rầy lưng trắng hại lúa
5. Các yếu tố ảnh hưởng đến mật số
a) Thời tiết
– Nhiệt độ thích hợp cho sâu phát triển là từ 15-32oC.
– Ẩm độ: sâu cần độ ẩm không khí rất cao, vì ẩm độ ảnh hưởng nhiều đến tỉ lệ nở của trứng và sâu, ẩm độ thích hợp là từ 95-100%
b) Thức ăn
– Sâu đục thân tuổi 1,2 thích những phần non mềm. nhiều nước, ít xơ như hoa đực lúc chưa nở, phần lá bên trong nõn hay râu trái bắp non.
– Sâu đục thân từ tuổi ba trở đi thích những bộ phận ít nước nhưng nhiều đường như lóng thân cây bắp trổ cờ, lõi trái bắp hay hạt bắp non.
Nhìn chung sâu đục thân thích nhất bắp ở giai đoạn trổ cờ.
c) Thiên địch
Trong thiên nhiên sâu đục thân thường bị một số loài ong và ruồi ký sinh làm giảm mật số rất nhiều.
Xem thêm: Phòng trị Rầy Nâu hại lúa
6. Biện pháp phòng trị của sâu đục thân hại bắp
– Thu hoạch trái xong nên cắt thân cây sát gốc, chôn vùi hay cho gia súc ăn, dọn sạch ruộng bắp vì sâu vẫn còn tồn tại bên trong thân cây trong thời gian dài sau khi thu hoạch.
– Nếu trồng bắp vào đầu mùa mưa thì phải trồng sớm đồng loạt, Nếu trồng trọng vụ Đông Xuân nên xuống giống trễ hơn.
– Sau vụ bắp nên luân canh với loại cây trồng không phải ký chủ của loài sâu này để cắt dứt nguồn thức ăn của sâu.
– Dùng thuốc hột rải vào loa kèn hay nách lá xong tưới nước.
– Áp dụng thuốc nước ngay từ lức bướm đang đẻ trứng hay sâu tuổi nhỏ đang còn trong nách lá hay trong loa kèn của cây bắp còn non.
