Nội dung bài viết
Phòng trừ bọ xít đen hại lúa
Có 2 loài Bọ Xít Đen quan trọng ở Á Châu là Scotinophara (=Podops) lurida (Burmeister) và Scotinophara coartata (Fabricius). Hai loài trên thuộc họ bọ xít Năm Cạnh (Pentatomidae), Bộ Cánh Nửa Cứng (Hemiptera).
Ở Việt Nam loài gây hại nhiều là S. coartata (Fabricius)
1. Phân bố
Bọ xít đen xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trồng lúa ở Á châu như Ấn Độ, Bangladesh, Campuchea, Indonesia, Malaysia, Miến Điện, Nepal, Pakisstan, Thái Lan và Việt Nam.
2. Ký chủ
Lúa, bắp, lúa hoang, cỏ lồng vực, cỏ Panicum, cỏ Scirpus, Scleria.
3. Đặc điểm hình thái và sinh học
Thành trùng màu đen, dài từ 8-10mm. Phiến mai dài tới cuối bụng, nhưng bề ngang không che hết bụng. Góc tước mảnh lưng ngực trước mỗi bên có 1 mấu lồi ngắn, không nhọn. Góc cạnh mảnh lưng ngực trước cũng có một mấu lồi ngắn. Ngực có một số đốm màu vàng nhạt ở bìa trước (gần đầu) và cuối vai của ngực trước có 2 gai nhọn ở hai bên gốc sau. Thành trùng sống khoảng 1 tháng và một thành trùng cái đẻ từ 150-200 trứng.
Trứng hình trụ, dài 1mm, nằm trên mặt bằng, mặt dưới tròn. Trứng mới đẻ màu xanh hơi hồng, lúc gần nở màu nâu đỏ hay nâu xám. Trứng được đẻ thành từng ổ khoảng 15 cái, xếp thành nhiều hàng song song trên các lá gần mặt nước. thời gian ủ trứng từ 3-8 ngày.
Bọ xít non khi mới nở cơ thể hơi tròn, dài độ 1mm. Mắt kép màu đỏ, thân màu đỏ nâu, lớn đủ sức màu tro nâu, thân màu vàng xanh, trên lưng có những đốm đen. Ấu trùng bọ xít đen có 4-5 tuổi và phát triển từ khi nở đến lớn hoàn toàn từ 27-50 ngày.
Xem thêm: Phòng trừ cào cào xanh hại lúa
4. Tập quán sinh sống và cách gây hại của bọ xít đen hại lúa
Thành trùng có khả năng di chuyển một khoảng xa từ nơi trú ngụ là cỏ dại khi trên ruộng không có lúa và bay vào ruộng khi có lúa để gây hại và bị thu hút nhiều bởi ánh sáng đèn, nhất là ánh sáng trắng xanh, các đợt vào đèn tập trung của Bọ Xít Đen đều trùng hợp những ngày sáng trăng. Ban ngày bọ xít sợ ánh nắng nên thường trốn dưới gốc lúa gần mặt nước và ngay cả dưới nước do có bọt khí bám thân mình, sau buổi chiều tối hoặc những ngày trời râm mát, nhiều mây bọ xít mới bò lên thân cây lúa để chích hút.
Thành trùng tiết ra mùi hôi khi bị đụng đến. Thành trùng sống tập trung dưới gốc lúa, ngay trên mặt nước. Bọ xít có thời gian ngủ nghỉ ở giai đoạn thành trùng vào mùa khô trong các kẽ đất nứt trong nhiều tháng, khi trên ruộng không còn thức ăn. Khi thời tiết thích hợp sẽ bay vào ruộng lúa.
Thành trùng cái đẻ trứng dưới gốc lúa, trên mặt nước độ 10cm hoặc đôi khi trên lá lúa gần mặt nước thành từng nhóm 40-50 cái. Ấu trùng sống quanh ổ trứng khi mới nở, lúc lớn di chuyển sang nơi khác và thích sống ở dưới gốc cây lúa.
Cả thành trùng và ấu trùng đều chích hút thân, bẹ lá và đôi khi cả bông lúa gây ra hiện tượng:
- Đối với lúa nhảy chồi: cây phát triển chậm, ít chồi;
- Đối với lúa giai đoạn sau nhảy chồi: gié ngắn, hạt lửng, lúa trổ bông lép hay bạc trắng.
Nếu bọ xít tập trung chích hút với mật số cao cây bị héo khô và chết, rất giống với hiện tượng cháy rầy.
Xem thêm: Tổng quan về cây lúa
5. Các yếu tố ảnh hưởng tới mật số
– Ruộng ngập sâu, nước đọng, có nhiều cỏ dại rất thích hợp, do đó Bọ Xít đen thường xuất hiện trên ruộng từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm ở đồng bằng Sông Cửu Long.
– Khu vực làm nhiều vụ trong năm thích hợp cho bọ xít hơn là một vụ.
– Lúa từ làm đòng đến ngậm sữa thích hợp hơn lúa non.
– Thiên địch:
+ Ong họ Scelionidae thường kí sinh trứng bọ xít.
+ Ếch, rắn mối ăn thành trùng, ấu trùng.
+ Một số loài thuộc họ Carabidae ăn trứng, ấu trùng, thành trùng.
+ Một số loài thuộc họ Nabidae ăn trứng, ấu trùng.
+ Nấm Metarhizium anisopliae tấn công cả thành trùng lẫn ấu trùng.
6. Biện pháp phòng trị bọ xít đen hại lúa
– Làm sạch cỏ xung quanh ruộng lúa.
– Trồng giống lúa chín sớm.
Xem thêm: Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây cà phê
– Ở những ruộng chủ động được nước, trước khi bọ xít để trứng rộ nên hạ thấp mực nước để bọ xít đẻ trứng ở vị trí thấp hơn, sau đó cứ cách 4 ngày một lần cho nước vào ruộng cao hơn vi trí ban đầu và ngâm trong 14h. Lập lại 2-3 lần như thế có thể tiêu diệt phần lớn trứng bọ xít.
– Sử dụng các loại thuốc hoá học, áp dụng ngay gốc lúa, nơi bọ xít sống.
